چطور پروژه DigEuLit از سواد دیجیتال برای توسعه آموزش اروپا بهره می برد؟!

در دنیایی که به‌طور فزاینده‌ای با فناوری دیجیتال آمیخته شده، «سواد دیجیتال» به یکی از عوامل کلیدی در مشارکت افراد در آموزش، اشتغال و دیگر عرصه‌های زندگی اجتماعی تبدیل شده است. این مقاله گزارشی از پروژه اروپایی DigEuLit ارائه می‌دهد؛ پروژه‌ای که هدف آن تعریف دقیق «سواد دیجیتال» و توسعه چارچوبی برای به‌کارگیری آن در سیستم‌های آموزشی اروپا است.

سواد دیجیتال؛ هم‌گرایی چند سواد تخصصی

سواد دیجیتال بر پایه تلفیقی از چند سواد تخصصی بنا شده است. این موارد شامل سواد فناوری اطلاعات (IT)، سواد اطلاعاتی، سواد رسانه‌ای، سواد فناوری و سواد بصری است. این هم‌گرایی در نتیجه تعامل این حوزه‌ها با محیط‌های دیجیتال به‌وجود آمده و نشان می‌دهد که سواد دیجیتال چیزی فراتر از توانایی کار با ابزارهای الکترونیکی است.

چارچوب پیشنهادی پروژه Dig EuLit بر مبنای استفاده از مهارت‌های دیجیتال در موقعیت‌های واقعی زندگی طراحی شده است. این رویکرد امکان تدوین ابزارهایی را فراهم می‌سازد که به معلمان کمک می‌کند تا عناصر سواد دیجیتال را در برنامه‌های درسی خود بگنجانند و به دانش‌آموزان اجازه دهند که پیشرفت خود را در این مسیر ارزیابی و بازتاب دهند.

پیشینه و ضرورت پروژه DigEuLit

کمیسیون اروپا در برنامه eLearning خود، سواد دیجیتال را نه‌تنها به‌عنوان مهارتی آموزشی، بلکه به‌عنوان شرط لازم برای خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی در قرن بیست‌ویکم معرفی کرده است.

پروژه DigEuLit با هدف طراحی چارچوبی اروپایی برای سواد دیجیتال (EFDL) ایجاد شد؛ چارچوبی شامل تعریف، ساختار مفهومی و ابزارهای لازم برای آموزش‌دهندگان، مربیان و یادگیرندگان.

در دنیای امروز، موفقیت در آموزش، اشتغال و تعاملات اجتماعی وابسته به توانایی استفاده مؤثر از زیرساخت‌ها و ابزارهای دیجیتال است. ابزارهای آموزشی دیجیتال در کنار تغییر پارادایم آموزش به مدل‌های دانش‌آموزمحور، نقش محوری در یادگیری ایفا می‌کنند.

سواد دیجیتال؛ فراتر از مهارت‌های فناوری اطلاعات

سواد دیجیتال مفهومی جامع‌تر از سواد فناوری اطلاعات است. در حالی‌که مهارت‌های کار با نرم‌افزار و سخت‌افزار پایه سواد دیجیتال محسوب می‌شوند، اما برای رسیدن به سواد واقعی دیجیتال، فرد باید توانایی‌هایی نظیر تحلیل اطلاعات، طراحی بصری، درک تأثیر رسانه‌ها و تولید محتوای دیجیتال را نیز دارا باشد. به‌عبارتی، حتی یک برنامه‌نویس نیز برای ارتباط مؤثر با کاربران و ساختار بصری نرم‌افزار خود نیازمند سواد رسانه‌ای و بصری است.

چارچوب سواد دیجیتال DigEuLit و ابزارهای آن

چارچوب ارائه‌شده در این پروژه بر پایه سیزده فرایند کاربردی بنا شده که شامل فعالیت‌هایی مانند جست‌وجو، تجزیه‌وتحلیل، تلفیق، خلق محتوا و بازتاب است. ابزارهای طراحی‌شده در این چارچوب عبارت‌اند از:

1. مخزن محتوای مهارت‌های دیجیتال: شامل فهرستی از مهارت‌های روزآمد دیجیتال است که به‌طور مستمر به‌روزرسانی می‌شود.

2. پروفایل تأمین سواد دیجیتال: توسط مدرس تکمیل می‌شود و نشان می‌دهد چگونه مهارت‌های دیجیتال آموزش داده می‌شود.

3. تحلیل نیازهای مهارت دیجیتال: برای ارزیابی سطح آمادگی دانشجویان و شناسایی مهارت‌های مورد نیاز پیش از آغاز دوره‌ها کاربرد دارد.

4. پروفایل توسعه سواد دیجیتال: به هر دانشجو کمک می‌کند پیشرفت خود در یادگیری و کاربرد مهارت‌ها را ثبت و مدیریت کند (شامل لاگ یادگیری و ePortfolio).

نتایج اولیه و برنامه آزمایشی DigEuLit

در نیمه نخست سال ۲۰۰۶، نسخه آزمایشی این چارچوب در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی اروپایی اجرا شد. هدف از این پایلوت، ارزیابی کاربرد ابزارها و دریافت بازخورد از کاربران بود تا بر اساس آن بهبودهای لازم اعمال شود.

نظر هرمس درباره DigEuLit

در مؤسسه آموزش مجازی هرمس بارها با این پرسش مواجه شده‌ایم که آیا مهارت‌های ICDL همان سواد دیجیتال هستند یا نه؟ در مقالات علمی مانند چارچوب آلن مارتین (2006) به‌طور مستقیم نامی از ICDL برده نمی‌شود. اینجا شاید لازم باشد کمی بیشتر به مفاهیم ارائه‌شده دقت کنیم. آنگاه درمی‌یابیم که تفاوت خاصی وجود ندارد. اصولا آنچه تحت عنوان «توانایی استفاده مؤثر، ایمن و انتقادی از ابزارهای دیجیتال» مطرح می‌شود؛ چیزی است که ICDL آموزش می‌دهد.

ما به تجربه دیده‌ایم که دانش‌پذیرانی که دوره‌های ICDL را می‌گذرانند، نه‌تنها در مهارت‌های نرم‌افزاری پیشرفت می‌کنند، بلکه درک‌شان از فضای دیجیتال، امنیت اطلاعات، و تصمیم‌گیری در بستر فناوری به‌طرز چشمگیری رشد می‌کند. این تجربه زیسته، همراه با منابعی چون گزارش UNESCO در سال ۲۰۱۸ که ICDL را با چارچوب‌های جهانی سواد دیجیتال هم‌راستا می‌داند، ما را به این باور رسانده که ICDL نه فقط یک گواهینامه، بلکه ابزاری کاربردی برای تحقق عملی سواد دیجیتال در دنیای واقعی است.

جمع‌بندی و نگاه آینده‌نگر

زیگموند باومن، جامعه‌شناس لهستانی، از مفهومی به‌نام «مدرنیته سیال» یاد می‌کند؛ جایی‌که هیچ‌چیز پایدار نیست و ساختارهای اجتماعی پیش از تثبیت، از هم فرو می‌پاشند. فناوری دیجیتال با ماهیت متغیر و سریع خود، هم تهدیدی برای این وضعیت است و هم ابزاری برای بازسازی اجتماعی.

سواد دیجیتال تنها یک مهارت نیست؛ شرطی حیاتی برای مشارکت مؤثر در دنیای معاصر است. با بهره‌گیری از چارچوب‌هایی چون DigEuLit، می‌توان آموزش و جامعه را به‌گونه‌ای بازتعریف کرد که فناوری عاملی برای اجتماع سازنده باشد.

منبع : سند علمی scup.com