نگار نادری
درباره ایفای نقش در مصاحبه آموزش و پرورش و سایر سازمان‌ها چه می‌دانید؟ چرا بعضی از متقاضیان در مصاحبه‌های استخدامی به سرعت نظر مصاحبه‌کنندگان را جلب می‌کنند، در حالی که دیگر متقاضیان با وجود رزومه‌ای قوی‌تر در مصاحبه موفق نمی‌شوند؟ راز موفقیت این افراد در موضوعی می‌باشد که کمتر به آن پرداخته‌اند و آن موضوع ایفای نقش است. در این مقاله قصد داریم در مورد اهمیت ویژه ایفای صحیح نقش در مصاحبه‌های شغلی، خصوصاً در مشاغلی که نیازمند تعامل و ارتباط مستقیم با دیگران هستند، صحبت کنیم. پس در صورتی که شما نیز آماده شرکت در این چالش هستید، تا پایان مقاله در کنار ما باشید تا هر آنچه درباره ایفای نقش برای استخدام رسمی نیاز دارید را یا یادبگیرید.
ایفای نقش در مصاحبه استخدامی یعنی چی؟
ایفای نقش یا نقش‌بازی/بازی نقش که در انگلیسی به آن Role Playing رول پلی می‌گویند در واقع یک فعالیت روان‌شناختی و اجتماعی به حساب می‌آید که در آن افراد در موقعیت‌هایی خاصی حضور می‌یابند که باید یک نقش معین را قبول و آن را اجرا کنند. در این فرایند متقاضی نه تنها می‌تواند رفتارها، احساسات و واکنش‌های متفاوت را تجربه نماید، بلکه با این کار قادر به کشف ابعاد مختلف شخصیت و توانمندی‌های فردی خویش نیز خواهد بود. پس فرد در رول پلی، از منظر شخصیت یا جایگاه خاصی وارد یک موقعیت شده و تعاملات اجتماعی خاصی بر اساس آن نقش شکل می‌گیرد.
مبحث بازی نقش کاربردهای بسیاری دارد و در موقعیت‌ها و شرایط مختلفی از آن بهره می‌گیرند. اما یکی از کاربردهای اصلی آن، بحث مصاحبه شغلی می‌باشد. فرایند جذب نیرو در بعضی از حوزه‌ها به ایفای نقش نیاز دارد. برای مثال در بخشی از مصاحبه و جذب سمت‌هایی مثل مدیریت پروژه، مدیران در فرایند ایفای نقش شرکت می‌کنند تا مهارت‌هاشان در رهبری، هماهنگی، مذاکره و نظارت را اثبات کنند. متقاضیان سمت‌هایی مثل راهنمایی، مشاوره و تسهیلگری نیز ملزم به قرارگیری در موقعیت بازی نقش حضور یابند. مدیران منابع انسانی نیز قبل از شروع به کار باید مهارت‌هایشان را در زمینه انتخاب، آموزش و حمایت از کارکنان، از طریق Role Playing ثابت کنند. این موضوع در سمت‌های شغلی مربوط به کادر درمان، مدیران CRM و خدمات مشتری، مدیران فروش و بازاریابی نیز صدق می‌کند. اما بحث اصلی ما به کاندیدای گزینش در سازمان آموزش و پرورش اختصاص دارد.
ایفای نقش در استخدام اموزش پرورش
حال به مبحث اصلی یعنی ایفای نقش در مصاحبه به عنوان مهم ترین شرایط استخدامی آموزش و پرورش می‌پردایم. ایفای نقش در مصاحبه دبیری و معلمی در واقع به فرآیندی مربوط می‌شود که متقاضی سمت‌هایی مثل معلمی و دبیری برای قبولی در امتحان آموزش و پرورش باید مهارت‌ها، توانایی‌ها و ویژگی‌های شخصی خویش را از طریق نقش بازی در شرایط شبیه‌سازی شده، ثابت کند. پس در این پروسه، شخص باید به صورت فرضی در موقعیت شغلی آینده قرار گیرد و نقش‌هایی همچون معلم، دبیر، مشاور یا مدیر مدیر مدرسه را برعهده بگیرد و رفتار و واکنش‌های مناسبی را در برابر موقعیت‌های مختلف نشان دهد.
هدف از ایفای نقش در مصاحبه آموزش و پرورش، ارزیابی متقاضی در زمینه‌هایی مثل حل مسائل واقعی آموزشی، کنترل وضعیت‌های چالش‌برانگیز و همچنین مهارت‌های ارتباطی می‌باشد. این فرآیند به‌ویژه برای ارزیابی مهارت‌های بین‌فردی و قابلیت‌های سازمانی، اهمیت ویژه‌ای دارد. زیرا در آن فرد می‌بایست توانایی خویش را در تعامل و ارتباطات موثر، ایجاد انگیزه در دانشآموزان و مدیریت کلاس‌های درس نشان دهد.
بدین ترتیب کارفرمایان نیز قادرند از طریق مشاهده رفتارهای مصاحبه شونده در روند شبیه سازی شغلی، نسبت به تونایی و مهارت‌های وی در وضعیت‌های واقعی آتی، اطلاعات زیادی به دست آورند. اگرچه در روند مصاحبه‌ها و آزمون‌های ورودی، مهارت و دانش تئوری متقاضی ارزیابی می‌شود؛ اما در طی شبیه سازی شغلی، مهارت‌های عملی نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
اهمیت Role Playing در چیست؟
Role Playing یکی از ضروری‌ترین پروسه‌های جذب نیرو می‌باشد که هم برای کارفرما/سازمان و هم برای داوطلبین شغلی، مفید است. چرا که کارفرما فرصتی کسب می‌کند که در یک موقعیت شبیه‌سازی شده توانایی‌ها و مهارت‌های تخصصی داوطلب را مشاهده نماید. همچنین مهارت‌های عمومی‌ای مثل میزان انعطاف‌پذیری در شرایط خاص و بحرانی، خلاقیت و توانایی حل مساله سریع و همدلی و شکیبایی داوطلب، ارزیابی می‌شود.
داوطب نیز با بازی نقش در شرایطی شبیه به موقعیت شغلی آتی، از نقاط قوت و ضعف فعلی مطلع می‌شود؛ بنابراین برای تقویت مثبت‌ها و رفع نقاط منفی، اقدام خواهد کرد. همچنین با شرکت در این آزمون شبیه سازی شغلی، مهارت‌ها و شایستگی‌های واقعی خود را به سازمان، اثبات می‌کند.
رول پلی در مصاحبه آموزش پرورش به چه توانایی‌هایی نیاز دارد؟
اگر در روند گزینش آموزش و پرورش هستید و ملزم به شرکت در آزمون ایفای نقش در مصاحبه دبیری و معلمی می‌باشید، حتما این سوال ذهنتان را به خود مشغول کرده که رول پلی آموزش و پرورش به چه مهارت‌ها و توانایی‌هایی نیاز دارد؟ به عنوان فردی که چندین سال در تیم هرمس و در زمینه توانمندسازی افراد در زمینه‌های مختلف شغلی فعالیت داشته، معتقدیم که ایفای نقش در مصاحبه آموزش و پرورش به تلفیقی از مهارت‌های حرفه‌ای، رفتاری و اجتماعی نیاز دارد. توانایی‌های فوق به افراد کمک می‌کنند تا بتواند با محصلین، همکاران و اولیا به طور موثر تعامل داشته باشد، همچنین در رویارویی با چالش‌های محیط مدرسه و شاگردان، آماده شوند. در ادامه مهارت‌های اصلی موفقیت در این مصاحبه را ذکر کردیم:
توانایی برقراری ارتباط شفاف و مؤثر
شما در جایگاه شغلی معلمی باید در ساده‌سازی مفاهیم دشوار، قوی باشید. همچنین ایده‌ها و نظرات دیگران را با دقت بشنوید و به سوالاتشان جواب دهید.
اداره صحیح موقعیت‌های پیش‌بینی‌نشده:
در هر لحظه از زندگی این در جهان تصادفی، با اتفاقات پیش‌بینی نشده و عدم قطعیت مواجه‌ایم. این عدم قطعیت طبیعتا در دنیای کاری نیز صدق می‌کند. تصور کنید به عنوان معلم در حال تدریس هستید که ناگهان حال یک دانشآموز بهم می‌خورد. شما به عنوان معلم باید نحوه کنترل این وضعیت را بشناسید و قادر باشید که علاوه‌‍بر کمک به دانشآموز بیمار، آرامش دیگر دانشآموزان را حفظ نموده و به ادامه تدریس بازگردید. یا در طی کلاس درس دانش‌آموزشی رفتار ناگهانی و یا سوال حساسی می‌پرسد؛ پس اطلاع از نحوه صحیح رویارویی و سازماندهی این شرایط بسیار مهم است.
همدلی و درک عاطفی:
همدلی در واقع پلی بین معلم و دانشآموز محسوب می‌شود. یعنی درک صحیح احساسات و مشکلات دانشآموز توسط معلم، نقش مهمی در بهبود روابط و ارتقای یادگیری ایفا خواهد کرد.
مهارت برنامه‌ریزی و سازماندهی:
برنامه‌ریزی و سازماندهی جزو لاینفک تمام مشاغل محسوب می‌شود. زیرا فرد باید تمام کارها و وظایف را طبق جدول زمانی معین، تحویل دهد. همچنین با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح، بتواند با مشکلات و چالش‌های آتی، روبه‌رو شود.
اعتمادبه‌نفس و خلاقیت:
اعتماد به نفس نیز جزو اصلی‌ترین مهارت‌های لازم برای ایفای نقش در استخدام اموزش پرورش به حساب می‌آید. چرا که اعتماد به نفس به شاغلین درحوزه تدریس کمک خواهد کرد که وظایف خود را به درستی اجرا کند. خلاقیت نیز به فرد کمک می‌کند که در موقعیت‌های چالش‌آفرین، بهترین عملکرد را نشان دهد.
اقدامات لازم برای موفقیت در رول پلی آموزش و پرورش
برای موفقیت در مصاحبه ایفای نقش آموزش و پرورش، اقدامات زیر را به شما پیشنهاد می‌دهیم.
- تمرین و آمادگی پیش از مصاحبه: حتما پیش از برگزاری جلسه شبیه‌سازی، سوالات پرتکراری که قرار است در روند مصاحبه از شما بپرسند را مرور نمایید و برای هرکدام، جوابی منطقی آماده کنید. فراموش نکنید که پاسخ‌هایتان بیانگر شخصیت، تخصص و قابلیت‌های تدریس شما هستند. حتی می‌توانید قبل آزمون شبیه‌سازی را با اعضای خانواده و یا دوستان تمرین کنید تا تسلط شما بر جلسه اصلی بیشتر شود.
- مطالعه و بررسی سوالات رایج و منابع معتبر: برای موفقیت در ایفای نقش در مصاحبه استخدامی، منابع مرتبط با آموزش و پرورش را بخوانید. در این زمینه از کتاب‌ها و وب‌سایت‌های مروبط به جذب نیرو سازمان آموزش و پروش بهره بگیرید. جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره منابع آزمون‌های آموزش و پرورش می‌توانید به کامل‌ترین ابزار استخدامی کشور، مراجعه نمایید.
- اثبات خلاقیت و ابتکار در حل مسائل کلاسی: شما به عنوان یک آموزگار و مدرس، علاوه بر تخصص در مطالب آموزشی، می‌بایست در مدیریت چالش‌های کاری پیش رو، قوی باشید. برای مثال به تیم ارزیاب از تجربیات پیشین و یا ایده‌های خلاقانه‌ای که در ارتباط با ارتقای یادگیری تعلیم‌گیرندکان دارید، توضیحاتی ارائه دهید. این کار باعث می‌شود که تیم ارزیاب از قدرت حل مساله، توانایی‌های مدیریتی و خلاقیت شما، مطلع شوند.
داوطلبین در بازی نقش با چه چالش‌هایی مواجه می‌شوند؟
خب همانطور که در قسمت‌های قبل نیز ذکر کردیم، فعالیت در موقعیت‌های شغلی معلمی و دبیری، به مصاحبه و آزمون آموزش و پرورش محدود نیست. چرا که باید توانایی‌های عملی‌تان را نیز اثبات نمایید. در ادامه به ذکر مهمترین چالش‌های پیش روی داوطلبین پرداختیم:
پاسخگویی به سوالات غیرمنتظره و تخصصی
در روند آزمون عملی این امکان وجود دارد که به صورت غیر قابل پیش‌بینی از شما یک سری سوالات عمومی و یا تخصصی‌ای بپرسند. مثلا از شما بپرسند که با یک دانشآموز مبتلا به اختلال بیش فعالی که نظم کلاس را مختل می‌کند، چه برخوری می‌کنید؟
کنترل اضطراب و تنش
طبیعتا شرکت در هر آزمون و امتحانی با اضطراب و تنش‌هایی همراه است. هرچقدر که آن آزمون از اهمیت بیشتری برخوردار باشد (آزمون‌های جذب نیروی کار و استخدامی)، سطح اضطراب بالاتر خواهد رفت. پس برای پیشگیری از چنین شرایطی متقاضی می‌بایست در زمینه آرام‌سازی ذهن و بدنتان قوی باشد.
انتظارات چندوجهی از معلم آینده
در فرآیند جذب نیروی کار، از متقاضی انتظار می‌رود که قابلیت‌ها و ویژگی‌های مختلفش را به صورت همزمان نشان دهد. یعنی داوطب ملزم است با مجموعه مهارت‌هایش، به انتظارات گسترده تیم ارزیاب پاسخ دهد.
نشان دادن خلاقیت در چارچوب محدودیت‌ها
همانطور که توضیح دادیم در دنیایی مملو از اتفاقات پیش‌بینی‌نشده زندگی می‌کنیم. تصور کنید مصاحبه‌گران از شما بپرسند که تصور کنید شنبه اول هفته برای تدریس به کلاس می‌روید؛ اما ناگهان برق قطع می‌شود. پس طبیعتا نمی‌توانید با ویدئو پروژکتور کار کنید یا اصلا نور کافی در کلاس وجود ندارد، در این شرایط واکنش و تصمیم شما چیست؟ غلبه برا چنین چالش‌ها و اتفاقاتی، به تفکر سریع و عملی نیاز دارد.
رقابت شدید با سایر متقاضیان
از آنجایی که سمت‌های معلمی و دبیری به دلیل امنیت شغلی بالا و مزایایی مثل تعطیلی در ایام نوروز و فصل تابستان، از جذابیت بالایی برخوردار هستند؛ جزو موقعیت‌های شغلی پرتقاضا محسوب می‌شود. پس متقاضیان برای گزینش در چنین مشاغلی در حال رقابت شدیدی بایکدیگر هستند. رقابت بالا نیز باعث استرس در افراد خواهد شد.
آشنایی با ارزش‌ها و سیاست‌های آموزشی
درک ارزش‌ها و سیاست‌های آموزش و پرورش و همسویی با آنها، یکی دیگر از چالش‌های پروسه ایفای نقش در مصاحبه استخدامی می‌باشد. تیم ارزیابی به دنبال داوطلبانی هستند که از سیاسیت‌‍‌های کلی سازمان مطلع بوده و با آنها همسو باشند.
تجربیات و نمونه‌های واقعی ایفای نقش در مصاحبه دبیری و معلمی
در این قسمت قرار است نمونه شرایطی که ممکن است در پروسه ایفای نقش در استخدام اموزش پرورش تجربه کنید را ارائه دهیم. برخی از سناریوهای واقعی در ایفای نقش در مصاحبه استخدامی عبارت‌اند از:
اداره کلاس پرچالش
مدیریت و کنترل کلاس‌های شلوغ و پرچالش، از مهارت‌های مهم معلمی و دبیری به حساب می‌آید. در پروسه ایفای نقش در مصاحبه آموزش و پرورش ممکن از داوطلب بخواهند که درباره نحوه کنترل یک کلاس بی‌نظم و شلوغ توضیح دهد. مثلا مصاحبهکننده به شما می‌گوید: وقتی در کلاس شلوغی تدریس می‌کنید و دانشآموزان درحال صحبت بایکدیگر هستند و کسی به شما توجه نمی‌کند، چه واکنشی نشان می‌دهید؟
پاسخ موثر: شما برای اینکه تیم ارزیاب را تحت تاثیر قرار دهید، می‌توانید توضیح دهید که در وهله اول آرامش و خونسردی خود را حفظ می‌کنید، سپس با آنها تماس چشمی برقرار می‌نمایید و با زبان بدن موثر و مثبت، توجه آنها را جلب می‌کنید. در نهایت نیز با رویکردهای تدریس اثربخش، مثل رویکرد مشارکتی، نظم و حس مسئولیت‌پذیری را در شاگردان، افزایش می‌دهید.
برخورد با والدین معترض
دور از انتظار نیست که یک معلم/دبیر در طی دوره شغلی خود، با اعتراض والدین مواجه شود. والدین معمولا به دلایلی مثل شیوه تدریس، نمره‌دهی و امتیازدهی، از شما شاکی خواهند شد. در پروسه ایفای نقش در مصاحبه استخدامی آموزش و پرورش از شما می‌پرسند که چگونه با والدین شاکی برخورد می‌کنید؟
پاسخ موثر: شما توضیح می‌دهید که در وهله اول با دقت به صحبت‌های والدین شاکی گوش می‌دهید و نشان می‌دهید که نگرانی آنها را درک کردید. سپس وضعیت را با دلایل و شواهد منطقی توضیح می‌دهید و در پایان نیز راه‌حل‌های مفید و موثری ارائه می‌دهید تا والدین شاکی حس کنند به نگرانی و دغدغه‌شان توجه شده است.
حل اختلاف بین دانشآموزان
حل اختلاف بین دانشآموزان نیز از سناریوهای متداول ایفای نقش می‌باشد. مثلا تصور کنید که مصاحبه‌گر از شما می‌پرسد: چند نفر از دانشآموزان بر سر یک موضوع باهم بحث کردند و بحث آنها به درگیری ختم شده است. شما به عنوان معلم یا دبیر در چنین شرایطی چه می‌کنید؟
پاسخ موثر: شما می‌توانید بگویید که ابتدا طرفین دعوا را آرام می‌کنید و آنها را به صحبت در فضایی آرام و بی‌تنش دعوت می‌کنید. سپس صحبت‌های هر دو طرف دعوا را شنیده و با درنظرگیری شرایط کلی، از آنها می‌خواهید که مشکل را از دیدگاه طرف مقابل نیز ببینند و سپس به آنها راه‌حلی دوستانه ارائه خواهید کرد.
تدریس مفاهیم دشوار به دانشآموز
در این قسمت مصاحبه‌گر از شما می‌خواهد که مفهومی سخت و دشوار را با دانش‌آموزانی که سطح درک و هوش متفاوتی دارند توضیح دهید.
شما باید مصاحبه‌گر را مجاب کنید که به کمک مثال‌های عینی، بهره‌گیری از روش‌های گروهی و تعاملی و بازی‌های آموزشی می‌توانید مبحث مورد نظر را آموزش دهید.
برخورد صحیح با چال‌های روحی و روانی دانشآموزان
در چنین سناریوهایی مثلا از شما می‌پرسند که رفتار و برخوردتان با دانشآموز گوشه‌گیر و منزوی چیست؟
پاسخ مؤثر: برای مثال شما در پاسخ توضیح می‌دهید که ابتدا وضعیت دانشآموز را با دقت تحت نظر می‌گیرید. در مرحله بعد در یک موقعیت محرمانه و به دور از چشم سایر هم‌کلاسی‌ها، با او همدلی می‌کنید و حمایت‌های لازم به به عمل می‌آورید. در صورت نیاز نیز موضوع را به مشاور مدرسه ارجاع خواهید داد.
نکات طلایی و کاربردی در رول پلی استخدام اموزش پرورش
- دوری از استرس و حفظ خونسردی در مواجهه با سناریوهای مختلف
- گوش دادن فعال صحبت‌های دیگران
- اولویت قرار دادن شاگردان
- انعطاف در تفکر و عمل
- بهره‌گیری از رویکرد مشارکتی در تدریس و سرپرستی امور کلاسی
- بهره‌گیری از مثال‌های عملی در تدریس
- توجه به تمام جزئیات سناریو
- اتکا به ارزش‌های آموزشی و سازمان مربوطه
- آمادگی کامل در سناریوها و موقعیت‌های مختلف
- مدیریت زمان
- نشان دادن اشتیاق بالا به یادگیری مباحث درسی جدید و آموزش
جمع‌بندی
در این مقاله سعی شد تا درباره ایفای نقش در مصاحبه آموزش و پرورش صحبت کنیم. بدین ترتیب هرآنچه نیاز بود درباره ایفای نقش در مصاحبه استخدامی سازمان آموزش و پرورش بدانید را توضیح دادیم. در پایان نیز سناریوهای مختلف ایفای نقش در استخدام اموزش پرورش را ارائه کردیم.
چه امتیازی به این مقاله می دهید؟
دیدگاهتان را بنویسید